Bắc Ninh là thành phố trẻ, những cây lớn trong quá trình mở rộng đường, chỉnh trang đô thị gần như không còn (cổ thụ như cây đa trong dinh Tổng Đốc Bắc Ninh cũ còn lại là quý hiếm). Đường phố ở Bắc Ninh hiện nay chủ yếu là cây mới trồng khoảng 20 năm trở lại đây, các tuyến phố mới mở đã được quy hoạch trồng các loài cây như: muồng, phượng, bằng lăng, hoa sữa, lát, sấu, lộc vừng… và đang được quản lý duy trì đáp ứng yêu cầu về cảnh quan, môi trường của không gian đô thị.
Mặc dù cây xanh đô thị có nhiều giá trị và lợi ích cả về vật chất, tinh thần, nhưng thực ra chúng vẫn chưa được sự quan tâm đúng mực của cộng đồng và xã hội. Cây xanh hàng ngày vẫn đang bị bức tử và gặp nhiều vấn đề liên quan đến sức khỏe và đến khả năng sinh trưởng và phát triển của nó. Tại nhiều tuyến phố, người dân tận dụng cây xanh để phục vụ cho nhu cầu kinh doanh như treo biển quảng cáo, đóng đinh hay các vật sắc nhọn; thậm chí bị bức tử khi hố trồng gây khó khăn cho các hoạt động kinh doanh, hiện tượng bê tông hóa hố trồng cây khá phổ biến trên toàn thành phố. Khi cây đã lớn cho bóng mát thì nhiều giống cây đã lộ ra “khuyết điểm”. Cây xà cừ lớn nhanh, tán rộng có bộ rễ cọc nhưng khi trồng, do đất có độ ẩm cao nên rễ lại ăn ngang, có cây rễ ăn cả vào móng các nhà mặt phố nên khả năng chịu bão kém. Hoặc với việc trồng quá dày cây sữa như trên đường Hai Bà Trưng không những không tạo nên vẻ đẹp lãng mạn như trong thơ ca, mà còn gây dị ứng cho những người dân sống gần đó.
Hệ thống mảng xanh ở đô thị Bắc Ninh chưa đáp ứng được yêu cầu về môi trường và cảnh quan đô thị. Diện tích cây xanh quá ít, cơ cấu cây trồng nhiều nơi chưa hợp lý. Hệ thống hạ tầng đô thị Bắc Ninh đa phần vẫn đi nổi trên những vỉa hè chật hẹp. Hệ thống cây xanh không chỉ bị vướng dưới bộ rễ dưới ngầm mà còn cả ở trên không trung. Sự đan xen giữa cây xanh và hệ thống dây điện chằng chịt đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ chập cháy trong mùa mưa bão.
Với đô thị Bắc Ninh, việc thiết kế cảnh quan cây xanh nên tạo ra những nét đặc trưng riêng cho các tuyến phố của đô thị trung tâm. Ta đã hình thành con đường hoa ngọc lan thơm ngát mang tên Nguyên Phi Ỷ Lan-cô gái hái dâu làng Thổ Lỗi năm nào, trở thành một trong những người phụ nữ quyền lực nhất trong lịch sử Việt Nam. Đất quan họ, liệu có con đường của khóm trúc xinh óng ả; con đường của trầu cau với cánh phượng buổi gặp mặt trong canh hát đêm rằm; đường Hàn Thuyên gắn với ngôi trường mang tên ông đỏ rực màu hoa phượng mỗi mùa thi tuổi học trò…? Với Bắc Ninh, nhiều loài cây còn kèm theo cả một huyền thoại hoặc một câu chuyện hấp dẫn, ví như nhìn thấy mẫu đơn là nhớ đến Hội khán hoa chùa Phật Tích, nhìn thấy hoa hồng là nhớ tới “vườn hồng” của nơi du ngoạn xưa Quả Cảm; thấy cây vải là nhớ tới vụ án Lệ Chi Viên thấm đẫm nước mắt…
Xây dựng đô thị xanh, đô thị thông minh ở Bắc Ninh không phải là khẩu hiệu mà cần được bắt đầu từ những điều thiết thực nhất của đời sống. Quy hoạch cây xanh phải được thực hiện và xem là một thành phần không thể thiếu trong quy hoạch hạ tầng kỹ thuật xây dựng đô thị, cần gắn thiết kế cây xanh đô thị với công tác thiết kế đô thị, xây dựng Bắc Ninh trở thành một đô thị xanh bền vững, hài hòa với thiên nhiên, với con người và bản sắc văn hóa Bắc Ninh-Kinh Bắc.
Kiến trúc sư: Nguyễn Huy Phách
